Er zijn diverse websites waarop schakers van jong en oud van over de hele wereld een partijtje schaak tegen elkaar spelen. Sommige websites hebben soms tienduizenden spelers tegelijk spelend op hun servers.
Een toenemend populaire schaak website is lichess.org, een website welke zonder reclame-uitingen in de lucht wordt gehouden door vrijwillige donaties. Je kan er geheel gratis registreren en op spelen, leren en analyseren.
Voor clubschakers met geen of weinig ervaring met online schaken die een partijtje willen schaken tegen clubmaatjes of wildvreemden via het internet deze handleiding.
De korte versie van de handleiding (met dank aan de Baarnse Schaakvereniging):
Hoe werkt het als ik nog niet op lichess zit?
Uiteraard moet je op lichess.org als gebruiker bekend zijn en dien je je te registreren. Log in via lichess.org. Rechtboven zie je ‘Aanmelden’ staan. Klik daarop en in het volgende inlogscherm op ‘registreren’. Nu kun je een gebruikersnaam opgeven (handle) en een wachtwoord. Ook een emailadres is gewenst. Lichess is volledig veilig en gratis, je hoeft niet bang te zijn voor vervelende mails of andere ongewenste gevolgen. Schuif de vier rode buttons naar groen en klik op ‘registreren’. Er wordt een bevestigingsmail gestuurd naar je opgegeven mailadres met daarin een link. Als je daarop klikt is je registratie voltooid en kun je gratis gebruik maken van alles wat lichess aan schakers biedt.
Hieronder de uitgebreidere stap-voor-stap handleiding en nadere uitleg over het gebruik van lichess.org zelf.
Onderwerpen:
1. Aanmelden/registreren
2. Hoe start je een schaakpartij tegen je tegenstander
3. Welke instellingen kun je aanpassen voor jezelf op deze schaaksite
4. Welke spelvarianten worden gespeeld op lichess.org
5. Toernooien en arena’s
6. Zelfstudie mogelijkheden op lichess.org
Veel schaakplezier op lichess.org !
1. aanmelden/registreren op lichess.org: kies inlognaam en wachtwoord
-Ga naar de website https://lichess.org/.
-Als je niet of nooit ingelogd bent krijg je een dergelijke webpagina op je scherm.
-Om een eigen account aan te maken klik je onder de inlogvelden op de weblink Register/Registreren om je te registreren/aan te melden.
-Je moet nu om je te registreren drie velden invullen en daaronder een aantal schakelaars / schuifjes naar rechts (van rood naar groen) schuiven om akkoord te gaan met de voorwaarden (met name dat je niet vals zult spelen met gebruik van de computer e.d. waar overigens streng op getest en bestraft wordt), en tot slot op de Register / Registreren button drukken. That’s it!
-Als je wat anoniemer wil blijven kies je een willekeurige username/gebruikersnaam (dit is de naam die anderen in beeld zien en moeten opzoeken om jou te vinden en uit te dagen), als je er geen problemen mee hebt en wat makkelijker herkenbaar wil zijn voor je schaakvrienden kan je ook je voornaam of achternaam of een combinatie of verbastering daarvan kiezen als gebruikersnaam, aan jou de keus. In het tweede veld geef je een wachtwoord op dat je wilt gebruiken om in te loggen en in het derde veld jeemail-adres. Dat wordt uitsluitend gebruikt in het geval je je wachtwoord vergeten bent en opnieuw wilt instellen en je ontvangt op het door jou opgegeven email-adres een bevestiging dat je nieuwe account is aangemaakt en je aan de slag kunt op lichess.org Je zult er dus geen nieuwsbrieven, reclame e.d. op ontvangen!
Als je deze stap eenmalig doorlopen hebt en je geeft in je webbrowser aan je inlognaam en wachtwoord te onthouden, dan ben je in principe altijd meteen ingelogd en kom je bij stap 2.. Indien niet dan krijg je ditzelfde eerste scherm en moet je dus je inlognaam en wachtwoord invullen en op de knop SIGN IN / AANMELDEN drukken. (NB op de website zelf kun je bij de instellingen de taalkeuze ook aanpassen naar Nederlands).
2. hoe start je, eenmaal ingelogd, een schaakpartij tegen je tegenstander?
-logischerwijs is stap 1 de tegenstander tegen wie je online wilt schaken op lichess.org te zoeken op deze website
-je tegenstander zoeken op de site dat kan op een aantal manieren. Weet je alleen de gebruikersnaam van jouw beoogde opponent dan kan je gewoon zoeken op gebruikersnaam door op het vergrootglas icoontje helemaal rechts bovenaan de pagina te klikken en de naam in te voeren. Indien de gebruiker gevonden hebt verschijnt eronder een venstertje met de gebruiker en als je daar vervolgens met je muis op zou gaan staanzie je eventueel een aantal ratings van die speler maar onderaan ook ene knopje met twee gekruisde degens, dat is op lichess.org het icoon om iemand uit te dagen !
-je kan het vinden van tegenstanders waar je vaker tegen zult willen spelen voor een volgende keer makkelijker maken door a) als je hem of haar eenmaal gevonden hebt het account van de betreffende tegenstander te gaan “volgen” (op bovenstaande afbeelding op follow/volgen klikken rechts naast de gekruisde degens) anderen die je aldus gaat volgen kun je o.a. ook op een heel klein venstertje rechts onderaan de pagina op een rijtje zien staan als ze op hetzelfde moment als jijzelf online zijn op lichess.org. En op de startpagina aan de linkerzijde zie je welke activiteiten schakers die jij volgt recent hebben verricht. Maar ook kan je (of jouw schaakclub) er voor kiezen b) een “Team” te vormen. Ook via het opzoeken van jouw team, kun je dan vervolgens snel de individuele tegenstanders vinden die ook in jouw team zitten.
-als je langs één van de bovengenoemde opties je opponent gevonden hebt moet je dus op diens profielpagina of op het beschreven kleine venstertje dat opkomt als je op de gebruikersnaam gaat staan klikken op het icoon met de gekruisde degens om de ander uit te dagen, en dan kom je in dit keuze-scherm:
in de Engelstalige versie:
-dit is de laatste en gelijk belangrijkste stap. In bovenstaand venster geef je aan (van boven naar beneden langslopend en vetgedrukt voor het starten van een schaakpartij met 30 minuten bedenktijd en 30 seconden extra “increment”per zet, ofwel “30+30”)
1) welke schaakvariant je wil spelen, hij staat altijd al ingesteld op Standaard/Standard. Indien gewenst kun je allerlei andere schaakspelvarianten hier kiezen bv crzayhouse, chess960, anti-chess, atomic, king on the hill etcetc, daarover in een apart hoofdstuk meer.
2) Timecontrol/Speelduur met keuzes uit realtime/ive (dus zoals gebruikelijke partijen met schaakklok), correspondentie-schaak (met bv 1-3 dagen per zet of langer) of “oneindig”.
3) Kies je voor realtime/live dan ga je vervolgens het aantal minuten bedenktijd in de schuifbalk kiezen (minutes per side/minuten per speler): 30 en evt daaronder de increment (extra) seconden die bij elke zet er bij op worden geteld (increment in seconds/seconden extra per zet):30,
4) vervolgens kies je de button casual/vrijblijvend of de button rated/met rating.
In de Nederlandstalige versie
5) tot slot…zodra je nu op één van de drie Koning -iconen klikt is je uitdagingsverzoek verzonden aan je opponent. Let goed op op welke van de drie je klikt. Klik je op de Zwarte Koning dan speel je zelf met Zawrt, klik je op de Witte Koning dan speel je zelf met Wit (dit is vaak belangrijk wanneer van te voren middels loting bepaald is wie met Wit en wie met Zwart moet spelen), maakt het je helemaal niets uit en wil je de computer van lichess.org laten beslissen of je met Wit of Zwart speelt dan klik je de Wit/Zwarte Koning op de wat grotere button in het midden.
Daarna is het wachten tot je tegenstander de uitdaging accepteert, zodra hij of zij dat doet verschijnt het schaakbord diagram met startopstelling en de tijdsklok, kortom het speelscherm voor jullie beider neus.
Omgekeerd, als je tegenstander jou een uitdaging heeft verstuurd, zie je een ‘1’ staan bij de gekruisde degens in het menu rechts bovenin. Als u daarop klikt kunt u de uitnodiging zien, en op ‘Accepteren’ drukken, ook dan kom je vervolgens in het gezamenlijke speelscherm.
3. Welke instellingen kun je aanpassen voor jezelf op deze schaaksite
Iedereen heeft zo zijn of haar eigen voorkeuren en ook op lcihess.org zijn er een aantal zaken die je naar eigen hand kunt instellen. Je vindt ze allemaal zodra je helemaal rechtsboven op je eigen gebruikersnaam klikt, dan vouwt onderstaand menu zich uit.
Twee instellingen vallen hierbij gelijk in het oog: alles is Nederlandstalig (het kan goed zijn dat het standaard eerst nog allemaal Engelstalig is op deze website) en de achtergrond is donker in plaats van lichtgetint. Klik je op het menu-item Achtergrond (Background), dan krijg je ene submenu (zie onder) en kun je de lichte, donkere of transparante achtergrond kiezen, probeer het eens uit.
Op dezelfde wijze kan je in de rechtstreekse menu-onderdelen behalve de Achtergrond dus ook (door er op te klikken) keuzes maken voor Taal/Language (!), alhier dus naar Nederlandstalig aan te passen, Geluid, 2D of 3D bordweergave, Bordthema (hier kan je uit een grote reeks kleurschakeringen kiezen die je voor de lichte en donkere velden op het bord graag wil toepassen), en Schaakstukken (ook hier een hele reeks sets aan verschillende schaakstuk weergaven).
 |
 |
Een hele reeks andere instellingen gaat schuil achter het hoger in het hoofdmenu terug te vinden onderdeel Voorkeuren (Settings), net onder Postvak IN.
Neem even de tijd om deze allemaal stuk voor stuk door te lopen! Met name het onderdeel Spelgedrag is wel van belang ! Maar ook Privacy is natuurlijk geod om even langs te lopen.
Bij Spelgedrag geef je o.a. aan
-hoe je een stuk wilt verzetten (twee vakjes klikken, meestal het veiligst om fouten te voorkomen), slepen van stukken of beide opties
-en ook of je terugname verzoeken van een tegenstander accepteert (nooit lijkt de meest logische keuze tenzij je echt samen een studiepartij wil doen)
-of je tijdens de beurt van je tegenstander al vooraf een zet wil klaar kunnen zetten (conditionele zetten, als tegenstander zus speelt reageer ik zo)
-automatisch promoveren van pion tot Dame: nooit (aan te raden), bij vooraf zetten of altijd
-eis automatisch remise op bij driemaal dezelfde stelling: nooit, altijd of bij <30 seconden resterend
-zet-bevestiging (bij langere speelduur/correspondentie aan te bevelen, bij kortere speelduur waarschijnlijk onhandig): nooit, bij correspondentiepartij, bij correspondentiepartij en zonder klok, altijd
-opgave en remise aanbieden bevestigen (ik zou altijd ja kiezen zodat je niet per ongeluk opgeeft of remise aanbiedt, het betekent dat je tweemaal moet klikken voor remise of opgave daadwerkelijk aangeboden wordt aan de tegenstander
-wijze van rokeren: koning twee velden verplaatsen (veiliger optie), verplaats koning naar de toren
Voor de rest is het zelf rondstruinen door de instellingen. De belangrijkste zijn zojuist de revue gepasseerd.
4. Welke spelvarianten worden gespeeld op lichess.org
Behalve de normale klassieke schaakvariant kunnen er allerlei andere speelvarianten worden gespeeld op lichess.org. De bekendste is 960 random / Fischer schaak.
Al deze varianten staan stuk voor stuk uitgelegd op lichess.org:
Crazyhouse: https://lichess.org/variant/crazyhouse
Chess 960: https://lichess.org/variant/chess960
King of the Hill: https://lichess.org/variant/kingOfTheHill
Three-check: https://lichess.org/variant/threeCheck
Anti-chess: https://lichess.org/variant/antichess
Atomic: https://lichess.org/variant/atomic
Horde: https://lichess.org/variant/horde
Racing Kings: https://lichess.org/variant/racingKings
5. Toernooien en arena’s
Op de startpagina van Lichess zie je de belangrijkste actuele toernooien vermeld staan, maar er zijn er nog veel meer, kleinere, grotere, open en besloten (met een wachtwoord). Ze zijn te vinden op een grote tijdlijn op https://lichess.org/tournament,
De belangrijkste toernooien staan bovenaan en hebben elk hun eigen kleur en icoontje, mn om de verschillende speelduur te benadrukken. Meer naar onderen staan de losse kleinere toernooien waar je aan dele kunt nemen. Zodra je op één van de toernooien klikt kom je op de betreffende pagina van dat toernooi. Je ziet dan vrijwel direct of je mee kunt doen (er is dan een duidelijke button “Meedoen” in beeld te zien), of dat het een besloten toernooi is (dan zie je een slotje) en of je eerst aan een bepaalde voorwaarde moet voldoen om te kunnen deelnemen (bij veel toernooien staat bv dat je 20 partijen van de speelduur van het toernooi met rating moet hebben gespeeld om te kunnen meedoen, of een bepaalde minimale of maximale rating hebben). Tot slot staat er vaak nog of er wel of geen zogenaamde bereserk toegestaan is. Bij bereserk kunnen (mn sterkere) spelers er voor kiezen de helft van hun bedenktijd in te leveren in ruil voor extra winstpunten bij een zege. Alle toernooien op lcihess.org zelf zijn namelijk allemaal in het arena format. D.w.z. dat ze een x-aantal uren duren waarin je zo vaak als kan een partij kunt spelen (en je kan jezelf tussendoor ook op pauze zetten zodat je niet direct aan de volgende opponent gekoppeld wordt). Degene die zoveel mogelijk winstpunten vergaart met het spelen van partijen, die wint het arena-toernooi.
Voor uitleg en FAQs zie ook: https://lichess.org/tournament/help?system=arena
Klassieke toernooien zoals we die OTB kennen (Zwitsers, Round-Robin, of bv knock-out ronden etc) zijn er tot op heden niet op lichess.org zelf. Wel worden dit soort toernooien op externe websites ingedeeld, waarna de aldus vastgestelde partijen wel op lichess.org worden afgewerkt. De uitslagen worden dan weer op die externe websites bijgewerkt.
Een sterk geautomatiseerde, doorgaans goed bezette klassieke toernooi spelerspool vind je op https://www.lichess4545.com/
Het is opgezet door mensen die achter de schermen ook wel nauwe banden hebben met of als ontwikkelaars van lichess zelf. De Lichess4545 League wordt al seizoenen lang georganiseerd en gaat over 8 wekelijkse speelronden. Je wordt ingedeeld in een team, doorgaans een achttal, en je speelt met je team (waarvoor je samen een grappige naam verzint) 8 weken lang competitie tegen andere teams. Je kunt elkaar aanmoedigen en om feedback vragen na de partijen. Er doen veel sterke spelers aan mee, maar ook met een lage rating wordt je erg hartelijk opgenomen in de teams. Je kunt in je persoonlijke instellingen aangeven als er weken zijn waarop je eigenlijk niet kunt spelen, dan wordt er een invaller gezocht uit een reserve-pool. In deze teamcompetitie speel je,d e naam zegt het, 45 minuten + 45 seconden increment per zet, dus klassieke schaakpartijen.
Op dezelfde wijze kan je, maar dan individueel, meedoen aan de Lonewolf League, die gaat vaak over meer speelronden dan de teamcompetitie, en je kunt ook gaandeweg het seizoen nog instappen of uitstappen. Hier wordt 30+30 gespeeld.
Verder is er nog een individuele Chess960 League en een individuele 3+2 Blitz Battle voor de echte vluggeraars onder ons.
In al deze leagues speel je tegen opponenten van over de hele wereld en dus ook in verschillende timezones. Dat maakt het een enkele keer lastig om samen tot een geschikt moment te komen, maar meestal kom je er met de ander wel uit. Uitgebreide instructies staan verder op de website zelf.
Enkele losse websites waar je zelf de toernooi indeling kunt vaststellen en de resultaten kan bijhouden terwijl de partijen op lichess.org gespeeld worden zijn verder bv: challenge.com en braacket.com.
6. Zelfstudie mogelijkheden op lichess.org
Op de, zoals al vermeld volledig gratis zijnde, website van lichess is ook een schat aan informatie te vinden voor zelfstudie. Je kan zelf een studie aanmaken, zoeken in studies die anderen gemaakt hebben (sommigen zijn erg fraai geannoteerd met uitleg van het idee van bepaalde zetten, anderen voegen niet veel meer toe dan een aantal variaties van zettenverlopen, maar soms kan je aan de populariteit van studies (hoe vaak favoriet gemaakt) ook afleiden of het wat is of niet.
Behalve deze studies kan je schaken leren vanaf de meest elementaire zaken (hoe loopt de Loper etc zie basisschaken) tot combineren (bv schaakmat zetten) in oefenen, of bv puzzels oplossen e.d. in het onderdeel Leren. Zelfs een coach kun je er zoeken.
Ook kun je na afloop van elke partij die je gespeeld hebt direct op de Analyse button klikken en eens kijken waar het goed ging of juist mis ging in je partij.
Maar je kan ook het zettenverloop van een partij van bv je clubavond (bv in PGN-formaat) inladen in de analyse tool en er de computer (Stockfish) eens even langs heen laten lopen.
Tot slot is er ook een fraaie videobibliotheek met een verzameling van interessante (YouTube) video’s over allerlei aspecten van het schaken, openingen, middenspel, eindspelen, etcetc..voor elk wat wils.
En dan is er nog een forum met zowel onzin geblabla als ook wel interessante inhoudelijke discussies.
Deels is er gebruik gemaakt van een handleiding die al door Caissa Amsterdam online werd gezet maart 2020. Verder hebben we er onze eigen draai en verdere uitwerking aan gepoogd toe te voegen. De Baarnse Schaavereniging verfijnde e.e.a. vervolgens waarop bovenstaande versie verbeterd werd. Het staat een ieder vrij deze versie weer over te nemen of naar eigen smaak aan te passen.
Eerbeekse Schaakclub, 22 maart 2020.